Vala e temperaturave të larta, ekspertët tregojnë si nxehtësia ekstreme mund të jetë fatale

Ndërsa temperaturat globale rriten, shumë vende në mbarë botën po përjetojnë nxehtësi ekstreme, e cila ka çuar në një rritje të viktimave të lidhura me nxehtësinë.

Shumë vende të Evropës po ngrenë alarmin për valët e ardhshme të të nxehtit dhe këshillojnë njerëzit të marrin masat e nevojshme, pasi disa tashmë po regjistrojnë vdekje për shkak të temperaturave të larta.

Në Greqi, tre turistë u gjetën të vdekur brenda një jave, ku temperaturat arritën deri në 43 gradë Celsius.

Për të trajtuar këtë, shumë vende në Evropë, veçanërisht ato më të rrezikuara nga valët e të nxehtit, po garojnë për të zbatuar planet emergjente.

Kjo nuk është një dukuri e re për kontinentin, duke regjistruar një numër të lartë viktimash të lidhura me nxehtësinë në vitet e fundit, veçanërisht gjatë verës.

Hulumtimet e vitit të kaluar kanë treguar se rreth 61,672 njerëz në Evropë kanë vdekur nga shkaqe të lidhura me nxehtësinë vetëm midis majit dhe shtatorit të vitit 2022.

Si mund t’ju vrasë nxehtësia ekstreme?

Camilo Mora, një shkencëtar klimatik dhe profesor nga Universiteti i Hawait, ka studiuar se si nxehtësia mund të bëhet fatale.

Në një punim të bashkëautorit të tij, C. Mora identifikoi 27 mënyra të ndryshme se si njerëzit mund të vdisnin nga nxehtësia ekstreme dhe gjithçka varet se cili organ dështon i pari.

“Në thelb mekanizmi me të cilin trupi del nga ajo nxehtësi është nëpërmjet avullimit të djersës. Dhe që kjo të ndodhë, temperatura jashtë në ajër duhet të jetë më e ulët se temperatura e trupit”
Camilo Mora
Shkencëtar i klimës, Universiteti i Havait

Kur ekspozohet ndaj temperaturave të larta, shpjegon C. Mora, përgjigja e parë e trupit është djersitja.

“Sa herë që temperatura jashtë është e njëjtë ose më e lartë, temperatura e krijuar nga trupi nuk mund të dalë nga trupi dhe kjo krijon një gjendje të quajtur hipertermi, në thelb paaftësia e trupit për të çliruar nxehtësinë që gjeneron,” shtoi ai.

Sapo trupi nuk mund të ftohet, ai reagon duke menaxhuar rrjedhën e gjakut për t’i dhënë përparësi rregullimit të temperaturës së trupit, një mekanizëm që në disa raste mund të shkaktojë vdekjen.

“Prioriteti është ftohja e trupit dhe për ta bërë këtë, ai merr të gjithë gjakun nga trupi dhe e dërgon në lëkurë në mënyrë që përmes avullimit të djersës, gjaku të kthehet në të ftohtë”, tha Mora.
Ndonjëherë, ky veprim i devijimit të gjakut në lëkurë mund të ushtrojë presion në zemër, e cila fillon të pompojë gjak më shpejt për të rregulluar presionin e gjakut, duke rezultuar në një atak në zemër.

Herë të tjera, i njëjti mekanizëm mund të rezultojë gjithashtu në dështim të organeve.

Për shembull, në temperatura shumë të larta, truri i jep përparësi rrjedhjes së gjakut në funksionet thelbësore dhe e redukton atë në organe më pak kritike si stomaku.

Kjo mund të dëmtojë mukozën e zorrëve, duke lejuar që përmbajtja nga zorrët të hyjë në qarkullimin e gjakut, gjë që shkakton shumë probleme shëndetësore që mund të çojnë në vdekje.

Ai shton se ndonjëherë koagulimi, ose mpiksja e gjakut, mund të arrijë edhe në tru dhe të krijojë probleme kërcënuese për jetën edhe atje.

Kush është më i rrezikuar të vdesë nga nxehtësia?

“Ka dy grupe njerëzish që janë prekur shumë nga kjo; njëri janë njerëz që janë shumë të moshuar,” tha Mora.

“Arsyeja për këtë është sepse lëkura e tyre tashmë është rrahur gjatë viteve të përdorimit, kështu që nuk është aq efikase për të termorregulluar”, shtoi ai.

Më tej Mora shpjegon se edhe fëmijët e vegjël janë në rrezik të lartë sepse trupi i tyre nxehet më shpejt se të rriturit.

Për më tepër, njerëzit me obezitet mund të luftojnë me shpërndarjen e nxehtësisë, duke i bërë ata gjithashtu më të prekshëm ndaj nxehtësisë.

Sipas Mora, individët që përdorin substanca që mund të dëmtojnë aftësinë e trurit për të njohur dhe për t’iu përgjigjur temperaturave të larta, si droga ose alkooli, janë gjithashtu në rrezik.

“Duke u ekspozuar ndaj këtyre barnave, truri nuk arrin të kuptojë se jeni duke u ekspozuar dhe ndalon së aktivizuari mekanizmin me të cilin mund të qetësoheni në të vërtetë”, tha Mora.

Simptomat dhe masat paraprake

Kur bëhet fjalë për parandalimin e vdekjes nga nxehtësia, masa paraprake është më e mirë se një kurë, dhe njohja e hershme e simptomave të sëmundjeve të lidhura me nxehtësinë mund të shpëtojë jetë.

Sipas Mora, disa nga këto simptoma përfshijnë djersitjen, e cila është përgjigja e parë e trupit ndaj ekspozimit të nxehtësisë, një rritje e rrahjeve të zemrës, së bashku me ndjenjat e marramendjes dhe humbjes së vetëdijes.

Për të reduktuar rrezikun e vdekjes nga i nxehti, strategjia kryesore është të shmangni ekspozimin dhe të qëndroni në ambiente të mbyllura sa më shumë që të jetë e mundur.

Mënyra të tjera për të shmangur goditjen e nxehtësisë përfshijnë qëndrimin e hidratuar, veshjen e rrobave të lirshme me ngjyra të çelura, shmangien e diellit gjatë temperaturave të larta dhe gjithashtu shmangien e ushtrimeve ekstreme dhe alkoolit të tepërt.

Në planin afatgjatë, Mora e sheh planifikimin urban si veçanërisht të dobishëm, veçanërisht mbjelljen e më shumë pemëve në qytete, të cilat mund të ndihmojnë në ftohjen e zonave urbane dhe në uljen e ngarkesës së përgjithshme të nxehtësisë mbi popullsinë.