Insulina: Çfarë është, si ta merrni dhe efektet anësore

Insulina është një hormon jetik që prodhohet nga pankreasi dhe luan një rol kyç në metabolizmin e sheqerit (glukozës) në trup. Ky hormon vepron si një “çelës” që lejon glukozën të hyjë në qeliza për t’u përdorur si burim energjie. Në mungesë të insulinës ose nëse trupi nuk e përdor siç duhet, glukoza grumbullohet në gjak, duke çuar në hiperglicemi — një gjendje karakteristike e diabetit.

Rëndësia e insulinës në trup

Pas çdo vakti, niveli i glukozës në gjak rritet. Në kushte normale, pankreasi reagon duke çliruar insulinë për të ndihmuar në përthithjen e glukozës në qeliza, ku ajo shndërrohet në energji. Pa këtë mekanizëm, qelizat mbeten pa “karburantin” e tyre, ndërsa glukoza mbetet e papërpunuar në gjak, duke shkaktuar dëme të shumta në organet dhe sistemet e trupit.

Çfarë ndodh kur insulina mungon ose është joefikase?

Kur pankreasi nuk prodhon insulinë të mjaftueshme ose qelizat nuk i përgjigjen insulinës, lindin sëmundje kronike si diabeti. Diabeti manifestohet në disa forma:

• Diabeti i Tipit 1: Një çrregullim autoimun që shkatërron qelizat beta të pankreasit. Njerëzit me këtë lloj diabeti kanë nevojë për insulinë gjatë gjithë jetës.
• Diabeti i Tipit 2: Ndodh kur trupi zhvillon rezistencë ndaj insulinës. Mund të fillojë me ilaçe orale, por shpesh kërkon insulinë në faza të avancuara.
• Diabeti gestacional: Zhvillohet gjatë shtatzënisë si pasojë e hormoneve që ndikojnë në ndjeshmërinë ndaj insulinës.
• Diabeti i Tipit 3c: Shkaktohet nga dëmtimi fizik i pankreasit, si pasojë e pankreatitit kronik ose operacioneve.
• LADA dhe MODY: Forma më pak të zakonshme të diabetit me origjinë autoimune ose gjenetike.

Në mungesë të trajtimit me insulinë, këto forma mund të çojnë në ndërlikime të rënda si ketoacidoza diabetike (DKA), një gjendje emergjente që mund të jetë fatale brenda 24 orëve.

Format dhe llojet e insulinës

Insulina për administrim terapeutik ekziston në disa forma të përshtatura sipas nevojave individuale të pacientit:

• Injeksione (me shiringë ose stilolaps).
• Pompa insulinike që japin insulinë në mënyrë të vazhdueshme.
• Insulina e thithshme, për ata që nuk preferojnë injeksionet.

Sipas veprimit të saj në organizëm, insulina klasifikohet në:

Mjeku përcakton llojin dhe dozën sipas profilit të sheqerit të pacientit, stilit të jetës dhe faktorëve të tjerë shëndetësorë.

Efektet anësore dhe kujdesi gjatë përdorimit të insulinës

Ndër efektet më të zakonshme të insulinës janë:

• Hipoglicemia (sheqeri i ulët në gjak): Shkaktohet nga doza të tepruara të insulinës, vakte të anashkaluara apo aktivitet fizik i pa planifikuar.
• Reaksione të lëkurës: Përdorimi i shpeshtë i të njëjtit vend injektimi mund të çojë në lipodistrofi (formim i gungave ose gropëzave).
• Reaksione alergjike të rralla: Dhimbje, skuqje apo ënjtje në vendin e injektimit.
• Formimi i antitrupave ndaj insulinës së prodhuar: Një fenomen i rrallë që kërkon doza më të larta për të pasur efekt.

Këshillë: Ndërroni rregullisht vendet e injektimit. Zonat më të zakonshme janë barku (larg kërthizës), pjesa e përparme e kofshëve, pjesa e pasme e krahëve dhe vithet.

A kanë nevojë për insulinë të gjithë pacientët me diabet të Tipit 2?

Jo. Insulina nuk është trajtimi i parë për të gjithë pacientët me diabet të Tipit 2. Shumica fillojnë me modifikim të stilit të jetës dhe ilaçe orale ose injeksione jo-insulinike (si agonistët GLP-1). Por në rastet kur këto nuk mjaftojnë për të kontrolluar glukozën në gjak, insulina bëhet e domosdoshme.

Sa kohë mund të qëndrojë një person me diabet pa insulinë?

Personat me diabet të varur nga insulina (kryesisht Tipi 1) nuk mund të mbijetojnë pa insulinë. Mungesa e saj mund të çojë shumë shpejt në ketoacidozë diabetike, një gjendje që zhvillohet brenda 24 orëve dhe kërkon ndërhyrje urgjente mjekësore. Në rast të të vjellave, përkeqësimi është edhe më i shpejtë.