Evolucioni i strukturës gjinore në popullsinë e Kosovës (1921–2024)

Analiza e të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK) mbi përbërjen gjinore të popullsisë së vendit nga viti 1921 deri më 2024 tregon prirje interesante demografike, të cilat pasqyrojnë jo vetëm zhvillimet natyrore të popullsisë, por edhe ndikimin e faktorëve historikë, socialë dhe migratorë.

Rritja e Popullsisë në Kohë

Në periudhën prej më shumë se një shekulli, popullsia e përgjithshme e Kosovës është rritur në mënyrë të ndjeshme. Nga 439,010 banorë në vitin 1921, popullsia arriti kulmin në vitin 2011 me 1,739,825 banorë. Pas këtij viti, vihet re një rënie në vlerësimin për vitin 2024, ku popullsia është regjistruar në 1,585,566 banorë – një sinjal i mundshëm për emigrim të shtuar, ulje të lindshmërisë apo faktorë të tjerë socio-ekonomikë.

Struktura Gjinore: Dominimi i Lehtë i Meshkujve

Në të gjitha vitet e paraqitura, meshkujt kanë përbërë përqindjen më të madhe të popullsisë së përgjithshme. Në vitin 1921, meshkujt përbënin 50.17% të popullsisë dhe kjo përqindje ka shënuar luhatje të vogla përgjatë dekadave, duke arritur kulmin në vitin 1981 me 51.65%. Kjo dominancë e lehtë e meshkujve ka qenë konsistente, me një lëvizje të vogël drejt barazisë gjinore në vitin 2024, ku përqindja e meshkujve dhe femrave ka qenë pothuajse e barabartë: 50.17% meshkuj dhe 49.83% femra.

Prirje në Rritjen Gjinore

Femrat kanë pasur një përqindje më të ulët në të gjitha periudhat e vëzhguara. Nga 49.83% në vitin 1921, përqindja e femrave ka zbritur në minimumin prej 48.35% në vitin 1981, për t’u rikthyer në të njëjtën përqindje fillestare prej 49.83% në vitin 2024. Kjo lëvizje pasqyron ndikimin e faktorëve të jashtëm si migrimi (sidomos i meshkujve të moshës aktive në periudha të luftës ose emigrimi ekonomik), mortaliteti dhe lindshmëria selektive.

Ndryshime të theksuara në periudha të caktuara

1948–1981: Kjo periudhë ka shënuar rritje të vrullshme të popullsisë. Nga 733,034 në vitin 1948 në 1,554,440 në vitin 1981 – një rritje prej mbi 100%. Gjatë kësaj kohe, përqindja e meshkujve ka qëndruar konstant mbi 50%, duke arritur kulmin në 1981.
1981–2011: Rritja vazhdon, por me ritme më të ngadalta. Në vitin 2011, për herë të parë pas dekadash, përqindja e femrave afrohet me atë të meshkujve (49.66% vs. 50.34%), duke sinjalizuar një stabilizim të përbërjes gjinore.
2011–2024: Popullsia totale shënon rënie për herë të parë që nga viti 1921. Kjo mund të jetë pasojë e emigrimit të lartë dhe rënies së shkallës së lindshmërisë. Më e rëndësishmja, përqindja e femrave rikthehet në të njëjtin nivel si një shekull më parë, duke reflektuar një ekuilibër të ripërtërirë gjinor.

Përfundim

Të dhënat nga ASK tregojnë se struktura gjinore e popullsisë së Kosovës ka pasur një qëndrueshmëri të lartë, me dominim të lehtë të meshkujve përgjatë gjithë shekullit të fundit. Megjithatë, luhatjet në përqindjen gjinore dhe popullsia totale pas vitit 2011 reflektojnë sfida të reja demografike. Këto përfshijnë emigrimin, plakjen e popullsisë dhe ndryshimet në dinamikat familjare, të cilat kërkojnë vëmendje dhe politika të përshtatshme për ruajtjen e ekuilibrave shoqërorë në të ardhmen.