Belbëzimi – Gjendja që ndikon në të folurën dhe si mund të trajtohet me sukses

Belbëzimi është një çrregullim i të folurit që karakterizohet nga pauza të papritura, përsëritje të tingujve ose fjalëve dhe bllokime të rrjedhës së zakonshme të fjalës.

Edhe pse shpesh shfaqet gjatë fëmijërisë, kjo gjendje mund të ndikojë individë në çdo moshë. Fatmirësisht, belbëzimi është i shërueshëm dhe me mbështetje të duhur, shumica e të prekurve arrijnë të përmirësojnë ndjeshëm të folurën e tyre.

Çfarë është belbëzimi?

Belbëzimi është një formë e çrregullimit të rrjedhshmërisë së të folurit, që manifestohet kur muskujt e përfshirë në të folur – si ata të gojës, gjuhës dhe fytit – dridhen ose veprojnë në mënyrë të pakontrolluar. Kjo çon në përsëritje të tingujve, zgjatje të zërit, pauza të panevojshme apo ndërprerje të fjalëve.

Llojet e belbëzimit

Ekzistojnë disa nëntipe të belbëzimit:

• Belbëzimi zhvillimor: Fillon në fëmijëri dhe lidhet me zhvillimin neurologjik.
• Belbëzimi i vazhdueshëm: Formë që fillon në fëmijëri dhe vazhdon në moshën e rritur.
• Belbëzimi i fituar: Shfaqet për shkak të një sëmundjeje apo dëmtimi në tru, si goditje në tru ose traumë.

Kush preket më shumë?

Belbëzimi mund të prekë këdo, por është katër herë më i zakonshëm te meshkujt sesa te femrat. Zakonisht, shfaqet për herë të parë ndërmjet moshës 2 dhe 4 vjeç. Belbëzimi i fituar, ndryshe nga format e tjera, mund të ndodhë në çdo moshë për shkak të faktorëve neurologjikë.

Sa i përhapur është?

Statistikat tregojnë se belbëzimi prek rreth 1% deri në 2.4% të fëmijëve, ndërsa belbëzimi i vazhdueshëm vlerësohet të prekë 0.3% deri në 1% të të rriturve.

Simptomat kryesore

Personat që belbëzojnë mund të përjetojnë:

• Përsëritje të tingujve ose rrokjeve.
• Zgjatje të papërshtatshme të tingujve.
• Pauza të panevojshme brenda fjalëve.
• Bllokime të shpeshta gjatë të folurit.
• Ndryshim të papritur të fjalëve për të shmangur belbëzimin.
• Mbitheksim të pjesshëm të fjalëve.
• Përsëritje të fjalëve të shkurtra si “unë” ose “the”.

Gjithashtu, mund të shfaqin spazma në pjesë të ndryshme të trupit, si fytyra apo shpatullat, dhe simptoma të përkeqësuara në raste stresi ose emocionimi.

Shkaqet

Edhe pse nuk ka një shkak të vetëm të identifikuar, ekspertët besojnë se belbëzimi ndikohet nga:

• Historia familjare dhe faktorët gjenetikë.
• Dallime strukturore ose funksionale në tru.
• Dëmtime neurologjike të fituara (në rastet e belbëzimit të fituar).

Diagnoza

Diagnoza zakonisht bëhet nga pediatri ose logopedi, përmes vlerësimit të sjelljes së të folurit dhe historikut të fëmijës. Në rastet kur belbëzimi shfaqet në moshë të rritur pa një histori të mëparshme, mund të kërkohen teste neurologjike si MRI apo CT për të përjashtuar probleme të tjera më serioze si afazia ose dëmtimet e trurit.

Trajtimi

Terapia e të folurit është trajtimi më i zakonshëm dhe më efektiv. Ajo përfshin teknika për të ndihmuar në kontrollimin e rrjedhshmërisë dhe ritmit të të folurit. Trajtimi mund të jetë individual ose në grupe, dhe përshtatet në varësi të moshës, gjendjes dhe nevojave të pacientit.

Medikamentet nuk përdoren zakonisht për belbëzimin vetë, por mund të përshkruhen për të trajtuar probleme të shëndetit mendor që e shoqërojnë, si ankthi ose depresioni.

A mund të parandalohet?

Belbëzimi zhvillimor nuk mund të parandalohet, por belbëzimi i fituar mund të parandalohet duke ulur rrezikun e lëndimeve në tru apo goditjeve në tru përmes stilit të jetesës së shëndetshme dhe kujdesit mjekësor të rregullt.

Cila është prognoza?

Në shumicën e rasteve, belbëzimi i zhvilluar gjatë fëmijërisë zhduket vetvetiu para moshës madhore – rreth 90% e fëmijëve shërohen. Për ata që vazhdojnë të belbëzojnë, terapia mund të ndihmojë ndjeshëm në menaxhimin e simptomave. Belbëzimi i fituar mund të jetë i përkohshëm ose i përhershëm, në varësi të shkakut.

Si mund t’i ndihmoni fëmijët me belbëzim?

Prindërit luajnë një rol thelbësor në përkrahjen e fëmijëve që belbëzojnë. Disa mënyra për të ndihmuar janë:

• Flisni ngadalë dhe qartë, duke dhënë shembullin e duhur.
• Mos e ndërprisni fëmijën dhe mos i korrigjoni të folurën.
• Jepni kohë dhe dëgjojeni me vëmendje, duke bërë kontakt me sy.
• Nxisni ndjenjën e vetëbesimit dhe lavdërojeni për sukseset.
• Mos e bëni të ndjehet i ndrojtur për të folur.
• Sigurojeni se ka përkrahjen tuaj të pakushtëzuar.

Përfundim

Belbëzimi është një gjendje që mund të ndikojë ndjeshëm në jetën e përditshme të një personi, por me trajtim dhe mbështetje të duhur, është i menaxhueshëm dhe shpesh i shërueshëm. Identifikimi i hershëm dhe përfshirja e specialistëve të të folurit janë hapa kyç për përmirësimin e të folurit dhe mirëqenies emocionale të të prekurve.