Bajamet: Simptomat, shkaqet, faktorët e rrezikut dhe trajtimi

Infeksioni i bajameve, i njohur ndryshe si tonsilliti apo nga shumë thjesht si “bajamet”, është një gjendje e zakonshme, veçanërisht tek fëmijët dhe adoleshentët. Megjithëse shpeshherë kalon pa komplikime të mëdha, është e rëndësishme që të njihet dhe të trajtohet në kohë për të shmangur pasoja më serioze.

Çfarë janë bajamet dhe pse infektohen?

Bajamet janë dy struktura të vogla të indeve limfatike që ndodhen në pjesën e prapme të fytit, një në secilën anë. Ato janë pjesë e sistemit imunitar dhe veprojnë si një linjë e parë mbrojtjeje kundër mikrobeve që hyjnë në trup nëpërmjet hundës dhe gojës. Kur bajamet infektohen nga viruse apo baktere, ato fryhen, skuqen dhe shkaktojnë dhimbje.

Ky inflamacion quhet tonsillofaringjit, por në gjuhën e përditshme referohet thjesht si “bajame”. Gjendja është më e zakonshme tek fëmijët e moshës 5–15 vjeç, por mund të shfaqet në çdo moshë.

Simptomat më të zakonshme

Simptomat e bajameve zakonisht shfaqen papritur dhe përfshijnë:

• Dhimbje ose kruarje të fytit
• Vështirësi dhe dhimbje në gëlltitje
• Bajame të kuqe, të fryra, me njolla të bardha
• Temperaturë mbi 38°C
• Nyje limfatike të fryra në qafë
• Në raste të caktuara: dhimbje stomaku ose të vjella, sidomos tek fëmijët

Shenja e parë që duhet të na vë në alarm është një dhimbje e papritur fyti e shoqëruar me vështirësi në gëlltitje.

Shkaqet dhe mënyrat e përhapjes

Infeksionet virale janë shkaku më i zakonshëm i bajameve – deri në 70% të rasteve. Por edhe infeksionet bakteriale, sidomos ato të shkaktuara nga Streptokoku i Grupit A, janë përgjegjëse për një numër të konsiderueshëm të rasteve. Bajamet bakteriale, të njohura si “bajamet streptokok”, janë zakonisht më të rënda dhe kërkojnë trajtim me antibiotikë.

Viruset dhe bakteret përhapen përmes:

• Kollitjes dhe teshtimës
• Ndarjes së ushqimeve, pijeve apo enëve
• Prekjes së sipërfaqeve të kontaminuara dhe më pas prekjes së hundës apo gojës

Faktorët e rrezikut

Rreziku për t’u prekur nga bajamet rritet nëse jeni:

• Fëmijë apo adoleshent mes moshës 5 dhe 15 vjeç
• I ekspozuar shpesh ndaj mikrobeve në shkollë apo në ambiente të mbipopulluara
• Me sistem imunitar të dobësuar

Komplikimet e mundshme

Nëse nuk trajtohen siç duhet, bajamet mund të çojnë në komplikime serioze, përfshirë:

• Apnea obstruktive e gjumit
• Abscesi peritonsilar
• Inflamacion i veshkave
• Ethe reumatike
• Gurë ose celulit të bajameve

Si bëhet diagnoza?

Mjeku zakonisht kontrollon fytin, veshët dhe nyjet limfatike për shenja të infeksionit. Një tampon fytit përdoret për të përcaktuar nëse infeksioni është bakterial (streptokok) apo viral. Ky test është vendimtar për të përzgjedhur trajtimin e duhur.

Trajtimi dhe menaxhimi

Për bajamet bakteriale, trajtimi përfshin antibiotikë si penicilina, klindamicina ose cefalosporina. Është thelbësore të merret i gjithë cikli i antibiotikëve për të shmangur komplikimet.

Për bajamet virale, nuk ka nevojë për antibiotikë. Trajtimi fokusohet në lehtësimin e simptomave me ilaçe kundër dhimbjes si ibuprofeni ose acetaminofeni.

Në raste të përsëritura ose kronike, mjeku mund të rekomandojë tonsilektomi – heqjen kirurgjikale të bajameve.

Këshilla për kujdesin në shtëpi

• Pini lëngje të ngrohta si çaj ose lëng molla
• Gargarë me ujë të ngrohtë me kripë
• Përdorni tableta për fytin për lehtësim
• Pushoni mjaftueshëm

Parandalimi

Nuk ka mënyrë të sigurt për të parandaluar bajamet, por mund të ulni rrezikun duke:

• Larë duart rregullisht
• Shmangur ndarjen e ushqimeve dhe enëve
• Ndërruar furçën e dhëmbëve pas çdo infeksioni

Në përfundim, bajamet janë një gjendje e zakonshme dhe shpesh e padëmshme, por që mund të bëhet serioze nëse nuk trajtohet siç duhet. Njohja e simptomave dhe ndërhyrja e shpejtë janë çelësi për një shërim të shpejtë dhe pa pasoja.