80% e goditjeve në tru janë të parandalueshme. Ja si të ulni rrezikun tuaj

80% e goditjeve në tru janë të parandalueshme. Ja si të ulni rrezikun tuaj
24.10.2024

Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) vlerësojnë se afërsisht 800,000 njerëz pësojnë goditje në tru çdo vit në Shtetet e Bashkuara. Nga këta, më shumë se 600,000 janë goditje të para.

Për herë të parë pas 10 vjetësh, Shoqata Amerikane e Goditjes në Tru (ASA) ka përditësuar udhëzimet e saj për uljen e rrezikut të goditjes. Sipas një njoftimi për shtyp nga ASA, deri në 80% të goditjeve në tru mund të parandalohen përmes ndryshimeve në dietë, stil jetese dhe modifikimeve të tjera.

Udhëzimi i vitit 2024 për Parandalimin Fillestar të Goditjes në Tru këshillon gjithashtu profesionistët e kujdesit shëndetësor që të kontrollojnë individët për faktorë rreziku të goditjes, duke përfshirë:

  • Tension të lartë
  • Nivele të larta kolesteroli
  • Sheqer të lartë në gjak
  • Obezitet

Shumë nga udhëzimet e reja për parandalimin e goditjes në tru përkojnë me programin “8 Elementët Thelbësorë për Jetën” të Shoqatës Amerikane të Zemrës, që promovon shëndetin kardiovaskular dhe atë të trurit. Faktorët e stilit të jetesës të përfshirë në udhëzimet e reja të ASA përfshijnë një dietë të shëndetshme, ushtrime të rregullta, gjumë të mjaftueshëm dhe ndalimin e duhanit.

“Pacientët që kërkojnë të ulin rrezikun e goditjes në tru (dhe të sëmundjeve kardiovaskulare në përgjithësi) duhet të ndjekin rekomandimet e ‘Essential 8’ të Shoqatës Amerikane të Zemrës për një jetë të shëndetshme,” tha Dr. Cheng-Han Chen, kardiolog ndërhyrës dhe drejtor mjekësor i Programit të Zemrës Strukturore në MemorialCare Saddleback Medical Center në Kaliforni. Chen nuk ishte i përfshirë në përgatitjen e udhëzimeve të reja.

“Ne rekomandojmë që njerëzit të konsumojnë një dietë të balancuar dhe të shëndetshme, të angazhohen në aktivitete fizike të rregullta, të bëjnë gjumë të mjaftueshëm, të ruajnë një peshë të shëndetshme, të shmangin duhanin dhe alkoolin, të reduktojnë stresin dhe të kontrollojnë tensionin dhe nivelet e kolesterolit,” tha Chen për Healthline.

Në përgjithësi, udhëzimet ofrojnë një rrugë të qartë për profesionistët mjekësorë dhe pacientët e tyre. Ato gjithashtu theksojnë nevojën për ndërgjegjësim dhe edukim publik mbi mënyrat për të ulur rrezikun e goditjes.

Gratë përballen me faktorë të veçantë rreziku për goditje

Udhëzimet e përditësuara rekomandojnë që profesionistët mjekësorë të kontrollojnë për gjendje që mund të rrisin rrezikun e goditjes te gratë.

Faktorët e rrezikut për goditje që ndikojnë tek gratë përfshijnë përdorimin e kontraceptivëve hormonalë oralë, zhvillimin e tensionit të lartë gjatë shtatzënisë dhe komplikacionet e shtatzënisë, si:

  • Lindja e parakohshme
  • Endometrioza
  • Dështimi i parakohshëm ovarian
  • Menopauza e hershme

Udhëzimet gjithashtu theksojnë se gratë transgjinore dhe individët me gjini të ndryshme që marrin estrogjen mund të kenë gjithashtu një rrezik të rritur për goditje.

Përcaktuesit socialë të shëndetit dhe rreziku i goditjes

Rekomandimet e reja theksojnë “përcaktuesit socialë të shëndetit,” të cilët përfshijnë pabarazitë në kujdesin shëndetësor, arsimin, stabilitetin ekonomik dhe racizmin strukturor.

ASA shton se faktorët e lagjeve, si mungesa e hapësirave për ecje dhe qasja e kufizuar në ushqime të shëndetshme, gjithashtu luajnë një rol. Udhëzimet nxisin profesionistët mjekësorë që të avokojnë për pacientët në këto rrethana.

“Disa popullata kanë një rrezik të shtuar për goditje, qoftë për shkak të gjeneve, stilit të jetesës, faktorëve biologjikë dhe/ose përcaktuesve socialë të shëndetit, dhe në disa raste, njerëzit nuk marrin kontrollet e duhura për të identifikuar rrezikun e tyre,” tha Dr. Cheryl Bushnell, profesoreshë dhe zëvendësdrejtoreshë e kërkimeve në Departamentin e Neurologjisë në Shkollën e Mjekësisë të Universitetit Wake Forest në Karolinën e Veriut. Bushnell është kryetarja e grupit që hartoi udhëzimet e reja.

“Këto udhëzime janë të rëndësishme sepse kanë ndodhur zbulime të reja që nga përditësimi i fundit para 10 vjetësh,” vazhdoi ajo. “Kuptimi i atyre që janë në rrezik të shtuar për një goditje të parë dhe sigurimi i mbështetjes për të ruajtur shëndetin e zemrës dhe trurit mund të ndihmojë në parandalimin e një goditje të parë.”

José Morales, neurolog vaskular dhe kirurg ndërhyrës në Providence Saint John’s Health Center në Kaliforni, theksoi rëndësinë e parandalimit të hershëm të goditjes dhe tha se udhëzimet kanë qenë të vonuara. Morales nuk ishte i përfshirë në zhvillimin e udhëzimeve të reja.

“Fokusimi në qasjen e barabartë ndaj kujdesit shëndetësor, përcaktuesit socialë të shëndetit dhe rekomandimet specifike për gjininë janë shtesa të rëndësishme për udhëzimin e praktikës klinike në një mënyrë të bazuar në dëshmi,” tha ai për Healthline.

Barnat GLP-1 mund të ulin rrezikun e goditjes

Udhëzimet e ASA përfshijnë një rekomandim të ri për profesionistët e kujdesit shëndetësor që të marrin parasysh përshkrimin e barnave GLP-1 për humbje peshe, si Ozempic, Mounjaro, Zepbound dhe Wegovy.

Këto medikamente, të cilat janë aprovuar nga rregullatorët federalë si trajtime për obezitetin ose diabetin e tipit 2, kanë treguar premtime në provat klinike për përmirësimin e shëndetit kardiovaskular dhe uljen e rrezikut të goditjes.

Chen tha se përfshirja e temave të reja, si barnat për humbje peshe, në udhëzimet e reja është një hap i rëndësishëm.

“Këto udhëzime të përditësuara gjithashtu përfshijnë klasën e re të rëndësishme të barnave (agonistët GLP-1) që ne po zbulojmë se janë jashtëzakonisht efektive në trajtimin e të njëjtëve faktorë rreziku për goditje,” theksoi Chen.

Dietë e Shëndetshme për Parandalimin e Goditjes në Tru

Një nga masat më të rëndësishme për parandalimin e goditjes në tru është mbajtja e një diete të shëndetshme dhe të balancuar.

Udhëzimet e reja inkurajojnë ndjekjen e dietës mesdhetare, e cila bazohet në zakonet e ushqyerjes së njerëzve që jetojnë përgjatë Detit Mesdhe. Kjo dietë promovon konsumimin e frutave dhe perimeve, si dhe bishtajoreve, arrave, farave dhe yndyrave të shëndetshme për zemrën. Ajo dekurajon konsumimin e ushqimeve të përpunuara, sheqernave të shtuara dhe drithërave të rafinuara. Gjithashtu, rekomandon kufizimin e konsumit të alkoolit.

“Faktorët e rrezikut për goditje ndryshojnë sipas moshës, gjinisë, gjenetikës, sëmundjeve shoqëruese dhe barnave. Për këtë arsye, kontrollimi i të gjithë faktorëve të rrezikut, jo vetëm atyre kryesorë, është thelbësor për të rekomanduar ndërhyrje të përshtatshme në stilin e jetesës,” thotë Kristin Kirkpatrick, dietologe në Klinikën e Clevelandit, Departamenti i Mirëqenies dhe Mjekësisë Parandaluese në Ohio.

“Për pacientët e mi, zakonisht rekomandoj një model mesdhetar dhe më pas përshtas planin sipas nevojave të tyre specifike,” shton ajo. “Për shembull, për pacientët me rezistencë ndaj insulinës ose diabet të tipit 2, fokusohem në një version të moderuar të karbohidrateve, ndërsa për ata me tension të lartë gjaku, theksoj një dietë me më pak natrium.”

Ushtrimet dhe Parandalimi i Goditjes në Tru

Udhëzimet rekomandojnë që profesionistët e kujdesit shëndetësor të kontrollojnë pacientët për sjellje sedentare dhe t’i inkurajojnë të angazhohen në aktivitet fizik të rregullt. Aktiviteti fizik është thelbësor për uljen e rrezikut të goditjes dhe për shëndetin e përgjithshëm të zemrës.

CDC rekomandon që të rriturit të bëjnë të paktën 150 minuta aktivitet aerobik me intensitet të moderuar ose 75 minuta aktivitet aerobik intensiv në javë. Ushtrimet e rregullta ndihmojnë në përmirësimin e tensionit të gjakut, niveleve të kolesterolit, inflamacionit, rezistencës ndaj insulinës dhe kontrollit të peshës.

“Një kombinim i ushtrimeve aerobike dhe anaerobike është thelbësor për shëndetin e përgjithshëm,” thekson Kirkpatrick.

Tensioni i Lartë i Gjakut dhe Rreziku i Goditjes në Tru

Tensioni i lartë i gjakut është një faktor madhor i rrezikut për goditje në tru. Ky problem mund të zhvillohet gjatë viteve pa simptoma të dukshme, dhe kur nuk trajtohet, mund të çojë në dëmtime të arterieve, duke rritur rrezikun për goditje, sulme në zemër dhe probleme të tjera kardiovaskulare.

Kontrollimi i rregullt i tensionit të gjakut dhe një dietë e shëndetshme, së bashku me aktivitet fizik, janë kyçe për menaxhimin e këtij rreziku.

Cilësia e Gjumit dhe Parandalimi i Goditjes në Tru

Gjumi i mjaftueshëm është një element thelbësor për shëndetin e përgjithshëm. CDC vlerëson se më shumë se 30% e të rriturve në SHBA nuk marrin gjumë të mjaftueshëm. Të rriturit duhet të marrin të paktën 7 orë gjumë në natë për të mbajtur zemrën dhe trurin të shëndetshëm.

“Gjumi i rregullt, reduktimi i stresit dhe ekspozimi më i ulët ndaj ndotjes janë të gjithë faktorë të rëndësishëm,” thotë Kirkpatrick.

Çfarë Duhet të Dini për Goditjen në Tru

Goditja në tru është shkaku i pestë kryesor i vdekjes në SHBA, me rreth 160,000 vdekje çdo vit. Ajo gjithashtu është një ndër shkaktarët kryesorë të paaftësisë afatgjatë.

Simptomat e goditjes përfshijnë paralizë, dobësi në gjymtyrë, vështirësi në të folur, probleme me shikimin, marramendje dhe dhimbje të papritur koke. Nëse këto simptoma shfaqen, është e rëndësishme të kërkohet ndihmë urgjente.

Përmbledhje

Shoqata Amerikane e Goditjes ka përditësuar udhëzimet për reduktimin e rrezikut të goditjes për herë të parë që nga viti 2014. Këto udhëzime theksojnë rëndësinë e kontrollimit të faktorëve të rrezikut si tensioni i lartë, obeziteti dhe nivelet e larta të sheqerit në gjak. Gjithashtu, ato përqendrohen në faktorët specifikë për gratë dhe përfitimet e barnave GLP-1 në shëndetin e zemrës.

Të fundit

Më të lexuarat